Projekt „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu”
Lira korbowa – instrument romantycznego mitu
W 2023 r. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu realizuje rozległy projekt dedykowany lirze korbowej.
Lira korbowa
Lira korbowa to unikatowy instrument muzyczny należący do grupy tzw. chordofonów smyczkowych. Ma odległą, wczesnośredniowieczną proweniencję, związaną z terenami dzisiejszej Hiszpanii i Francji. „To w opactwie Saint Georges w Boscherville powstało pierwsze znane przedstawienie organistrum, czyli pierwotnej, obsługiwanej przez dwie osoby formy liry korbowej.”
Instrument (w roli burdonu) był związany początkowo z rozwojem „chrześcijańskich śpiewów modlitewnych, zwłaszcza monastycznych”. Z czasem, dzięki zmniejszeniu rozmiarów i zmianom konstrukcyjnym, lira korbowa posłużyła również jako melodyczny akompaniament do pieśni i do tańca, wkraczając w świat muzyki świeckiej.
Na lirze korbowej grano w „średniowiecznych klasztorach, kościołach i uniwersytetach, w epoce nowożytnej – w środowisku mieszczańskim i dworskim, gdzie wpisywała się w modę na rustykalne i pastoralne nastroje powstałe na osnowie antycznych, arkadyjskich idei”.
Konstrukcja liry korbowej
Lira korbowa ma ciekawą konstrukcję, w której rolę smyczka pełni koło wprawiane w ruch korbą. Instrument składa się z pudła rezonansowego o zróżnicowanych formach i rozmiarach, koła-smyczka z korbą, strunociągu, podstawka, strun, komory klawiszowo-tangentowej oraz komory kołkowej. Jest najprawdopodobniej pierwszym instrumentem strunowym, do którego zastosowano klawiaturę.
Atrybut Wernyhory
Lira korbowa była obecna na ziemiach polskich najprawdopodobniej już w wiekach średnich. Najdłużej jej występowanie i praktyka wykonawcza potwierdzone są na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, gdzie w XIX wieku lira występowała już wyłącznie jako instrument ludowy, atrybut dziada-lirnika.
Swoista mityzacja liry korbowej, wynikająca z wysokiego statusu lirnika w społeczeństwach tradycyjnych tego czasu i praktyk muzycznych z nim związanych, pozwoliła temu instrumentowi odegrać, poza muzyczną, także ważną rolę społeczną, a przez to artystyczną i literacką. Instrument w sposób szczególny wpisał się w polską tradycję.
Symbolem kresowych lirników stał się legendarny wieszcz Kozak – Wernyhora, który w czasie buntów kozackich działał na rzecz ukraińsko-polskiego pojednania. Przez lud ukraiński traktowany jest jako wieszcz i poeta. W świadomości Polaków utrwalił się głównie jako autor przepowiedni przyszłego odrodzenia Rzeczpospolitej w jej dawnych granicach.
Wystawa „Lira – korbowa instrument romantycznego mitu”
Osią projektu „Lira – korbowa instrument romantycznego mitu” jest wystawa czasowa, która prezentować będzie 24 najcenniejsze liry korbowe znajdujące się w polskich zbiorach, a także przedstawienia tego instrumentu w grafice, malarstwie i fotografiach archiwalnych.
Wystawa realizowana będzie we współpracy z instytucjami z całego kraju m.in.:
- Muzeum Narodowym w Krakowie
- Muzeum Narodowym w Lublinie
- Muzeum Narodowym w Poznaniu
- Muzeum Narodowym w Warszawie
- Muzeum Narodowym we Wrocławiu
- Gminnym Ośrodkiem Kultury i Wypoczynku w Haczowie
- Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie
- Muzeum Hutnictwa w Chorzowie
- Muzeum im. J. Dunin-Borkowskiego w Krośniewicach
- Muzeum Mazowieckim w Płocku
- Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
- Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu
- Muzeum-Skansenem Kurpiowskim im. Adama Chętnika w Nowogrodzie
- Muzeum Śląska Cieszyńskiego
- Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu
- Muzeum Ziemi Bieckiej
- Zamkiem Królewskim na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki
- Biblioteką Jagiellońską w Krakowie
- Biblioteką Narodową w Warszawie
- Narodowym Archiwum Cyfrowym w Warszawie.
Koncerty, warsztaty, happening
W ramach projektu „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” zorganizowane zostaną koncerty tworzące cykl „Lira korbowa – konteksty”, ukazujące ten instrument w perspektywie etnicznej, jako inspiratora różnych gatunków i stylów muzycznych; przeprowadzone zostaną warsztaty budowy lir oraz śpiewu przy ich akompaniamencie; odbędzie się także wydarzenie plenerowe „Ballady dziadowskie” – happening z dziadem-lirnikiem grającym pod kościołem w Szydłowcu, będące odtworzeniem najbardziej typowej dla polskiej kultury kresowej XIX/XX wieku sytuacji wykonawczej z udziałem liry korbowej.
—–
Projekt „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
oraz ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Koncert z cyklu „Lira korbowa – konteksty”
W czwartek 7 grudnia 2023 r. o godz 17:00 Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu zaprasza do Centrum Naukowo-Administracyjnego (ul. Kąpielowa 8, Szydłowiec) na ostatnie muzyczne spotkanie z cyklu „Lira korbowa – konteksty”. Na muzealnej scenie wystąpi multiinstrumentalistka grająca m.in. na lirze korbowej, zajmująca się także białym śpiewem – Malwina Paszek. Tytuł koncertu „Lira korbowa i śpiewokrzyk” to zapowiedź połączenia charakterystycznego brzmienia liry korbowej z archaicznym śpiewem ludowym tzw. śpiewokrzykiem, polegającym „na pełnym zaangażowaniu rezonatorów”, takim jakie towarzyszy krzykowi. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny. —– Koncert będący częścią projektu „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” dofinansowano ze środków Ministra Kultury...
Koncert „W stronę ciszy”
Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu w ramach projektu wystawienniczo-artystyczno-naukowego pt. „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” zaprasza 20 października 2023 r. o godz. 18:00 do Centrum Naukowo-Administracyjnego przy ul. Kąpielowej 8 na koncert „W stronę ciszy”. Będzie to kolejne spotkanie z cyklu „Lira korbowa – konteksty”. Wystąpi „romantyk polskiej pianistyki jazzowej” i „prekursor współczesnego wykonywania jazzu na lirze korbowej” – Joachim Mencel. wstęp na koncert jest bezpłatny rezerwacja pod numerem +48 617 17 89 —– Projekt „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Samorządu Województwa...
Warsztaty śpiewu z akompaniamentem liry korbowej
W czwartek 5 października 2023 r. o godzinie 17:00 w Centrum Naukowo-Administracyjnym Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu przy ul. Kąpielowej odbędą się Warsztaty śpiewu z akompaniamentem liry korbowej. Spotkanie poprowadzi Jacek Hałas (Absolwent Akademii Sztuk Pięknych, muzykant, śpiewak i kompozytor, zajmujący się tradycjami wędrownych śpiewaków). Udział w warsztatach jest bezpłatny. Zapisy: tel. +48 617 17 89, edukacja@muzeuminstrumentow.pl —– Wydarzenie realizowane jest w ramach projektu „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu”. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Warsztaty „Jak zbudować lirę korbową”
W poniedziałek 18 września o godzinie 16:00 w Centrum Naukowo-Administracyjnym Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu (ul. Kąpielowa 8, Szydłowiec) odbędą się warsztaty „Jak zbudować lirę korbową”. Jan Malisz (twórca ludowy, muzyk, multiinstrumentalista i budowniczy instrumentów muzycznych) opowie o budowie ludowych instrumentów muzycznych. Szczególną uwagę skupi na nietypowej budowie liry korbowej, w której rolę smyczka pełni koło wprawiane w ruch korbką i która jest zapewne pierwszym instrumentem strunowym z klawiaturą. Częścią warsztatów będzie próba wspólnego muzykowanie na prezentowanych ludowych instrumentach muzycznych. Zapisy na warsztaty: tel. +48 617 17 89. Liczba miejsc ograniczona. —– Wydarzenie realizowane jest w ramach projektu „Lira korbowa...
Happening „Ballady dziadowskie” na Rynku Wielkim w Szydłowcu
W niedzielę 17 września 2023 r. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu zaprasza na spotkanie z lirnikiem. Na Rynku Wielkim w Szydłowcu, u bram kościoła pw. św. Zygmunta, odbędzie się happening „Ballady dziadowskie”. W roli dziada-lirnika wystąpi Jan Malisz. Wydarzenie będzie odtworzeniem najbardziej typowej dla polskiej kultury kresowej z przełomu XIX i XX wieku sytuacji wykonawczej z udziałem liry korbowej. Wprawdzie obszar występowania liry korbowej ograniczał się w tamtym czasie do Ukrainy, ale zasięg działalności lirników był znacznie szerszy i sięgał także północnej Małopolski (dziś południowa część województwa Mazowieckiego). Ballady w akompaniamencie liry korbowej będą wykonywane w godzinach 11:30-13:00. Udział...
- 1
- 2