„Z piętnem mistrza. Instrumenty muzyczne z najsłynniejszych polskich warsztatów” Wystawa ze zbiorów Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu.
Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu oraz Muzeum w Bielsku Podlaskim zaprasza do zwiedzenia wystawy poświęconej twórcom ludowych instrumentów muzycznych z całej Polski.
Głównym motywem podejmowania prób budowy instrumentów przez wielu twórców ludowych była chęć posiadania dobrego własnego instrumentu lub chęć podarowania instrumentu dziecku, które wykazywało zdolności muzyczne, a rodziny nie było stać na profesjonalny instrument. Takim przykładem jest rodzina Rafalskich z Jagodnego (świętokrzyskie). Józef, z zawodu stolarz, widząc chęci i zdolności muzyczne u syna Jana, zbudował dla niego pierwsze skrzypce. Przed przystąpieniem do pracy zasięgał porad u Władysława Barańskiego, lutnika ze Skarżyska-Kamiennej. Z czasem z warsztatu Rafalskich zaczęły wychodzić coraz piękniejsze i lepiej brzmiące instrumenty, skrzypce tzw. „dłubane” oraz „klejone” a także basy i bębenki oraz narzędzia muzyczne (kołatki, trajkotki) i zabawki.
Na wystawie zaprezentowana jest znaczna część szydłowieckiej kolekcji z warsztatu Józefa, Jana i Stanisława Rafalskich: gotowe instrumenty, fazy budowy skrzypiec a także narzędzia z warsztatu. Pojawią się również instrumenty twórców ze Skarżyska Kamiennej (świętokrzyskie): skrzypce o ciekawych i nietypowych kształtach Władysława Barańskiego, jeden egzemplarz skrzypiec Franciszka Bartosiewicza a także harmonia trzyrzędowa ręczna i pedałowa wykonane przez Czesława Adamczyka wraz z perkusją ludową z jego rodzinnej kapeli i skrzypcami jego ojca Feliksa Adamczyka. Czesław początkowo grał na skrzypcach wykonanych przez jego ojca stolarza, na potańcówkach i świętach rodzinnych, później wraz z nadejściem mody na harmonii trzyrzędowej, na której nauczył się grać samodzielnie, ze słuchu. Na weselach grywał już na harmonii pedałowej. W latach 70-tych rozpoczął budowę harmonii gdyż chciał mieć własny dobry instrument. Budowy uczył się także w warsztatach S. Jędrycha i J. Miazgi w Dęblinie.
Radomski warsztat Henryka Traczyka reprezentują skrzypce a także harmonia trzyrzędowa ręczna na 120 basów. Dopełnienie tych instrumentów stanowi bębenek wykonany przez Aleksandra Pasika z Bieniędzic k/Radomia.
Ciekawym przykładem twórczości ludowej są dzieła Stanisława Klejnasa z Raducza (łódzkie), jednego z najlepszych polskich skrzypków ludowych. Wykonywał bębenki z charakterystycznymi ozdobnymi kokardkami a także narzędzia muzyczne, które sprzedawał jako pamiątki. Na wystawie prezentowanych jest 8 egzemplarzy jego autorstwa: skrzypce, terkotka, kołatka, piszczałki jednootworowe i bębenek ręczny. Z Raducza pochodzi także przedstawiona na wystawie harmonia trzyrzędowa ręczna wykonana przez harmonistę i organmistrza Władysława Glanowskiego
Na wystawie obejrzeć można również cymbały: wileńskie wykonane przez Jana Hołubowskiego z Braniewa (warmińsko-mazurskie) oraz rzeszowskie budowniczych Józefa Kuli z Grodziska Dolnego i Jana Rydzika z Grodziska Nowego (podkarpackie).
Przykładem twórczości na terenach woj. śląskiego są instrumenty pasterskie wykonane przez budowniczych z Koniakowa (pow. cieszyński): gajdy istebniańskie Antoniego Krężeloka oraz piszczałki z nieokorowanego i okorowanego drewna Leona Kubaszczyka.
Na ekspozycji znajdują się także instrumenty z warsztatów budowniczych podhalańskich: złóbcoki i fujarka jednootworowa Stanisława Gracy z Poronina, złóbcoki i dudy podhalańskie Adama Kuchty z Bukowiny Tatrzańskiej oraz pięknie zdobiony róg pasterski i piszczałka dwoista Bolesława Trzmiela z Zakopanego.
Odrębnym ważnym regionem etnomuzykologicznym w Polsce jest Wielkopolska, której tradycje muzyczne są do dziś przekazywane z pokolenia na pokolenie w bardzo dużym stopniu. Na wystawie znajdują się przykłady z kilku warsztatów: kozioł weselny i sierszeńki dwupęcherzowe Czesława Prządki ze Zbąszynia, kozioł ślubny tzw. „czarny” i sierszeńki jednopęcherzowe Floriana Modrzyka z Mosiny, dudy wielkopolskie muzyka i kolekcjonera Tadeusza Czwordona z Ostrowa Wielkopolskiego, dudy wielkopolskie i grzechotka z pęcherza Franciszka Domagały, który raczej zajmował się naprawą instrumentów i dorabianiem brakujących części.
Przykładem wielopokoleniowego warsztatu jest działalność Andrzeja i Bartosza Mendlewskich – ojca i syna, spokrewnionych ze Stanisławem Grocholskim. Wykonane przez nich instrumenty prezentowane na wystawie to: kozioł weselny dudy wielkopolskie i mazanki.
Wystawa wzbogacona jest o przykłady rekonstrukcji instrumentów przez lutników profesjonalnych i samouków: sukę wykonaną przez Zbigniewa Butryna z Janowa Lubelskiego, oktawki Jerzego Burbana z Wrocławia, lirę korbową i tubmarynę Andrzeja Kuczkowskiego z Warszawy oraz marynę Adama Królikowskiego z Żywca.
Instrumenty i narzędzia muzyczne są ukazane w szerszym kontekście ikonograficznym poprzez zdjęcia archiwalne czy popularne na Podhalu malarstwo na szkle. Zwiedzaniu towarzyszy oprawa muzyczna w postaci nagrań muzyki wykonywanej przez niektórych budowniczych instrumentów, dzięki czemu sylwetki tych wielkich artystów ludowych stają się jeszcze bliższe.
