Zamek w Szydłowcu – Ekspozycje muzealne
Zamek w Szydłowcu
Ekspozycje muzealne Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych mieszczą się w szydłowieckim zamku, jednej z piękniejszych wczesnorenesansowych rezydencji magnackich. Zamek otoczony fosą, wzniesiony został na sztucznie usypanej wyspie w rozlewisku rzeki Korzeniówki. W XIII wieku istniało tu prawdopodobnie grodzisko z wałem ziemno-drewnianym, a opodal wieś służebna Szydłowiec. Ziemie te były domeną rodu Odrowążów. Pod koniec XIV wieku Szydłowiec przypadł bocznej linii rodu, wywodzącej się z Chlewisk, a jej przedstawiciele – bracia Sławko i Jakub – od nazwy miejscowości przyjęli nazwisko Szydłowieckich.
Gotycki zamek
Syn Jakuba – Stanisław, kasztelan radomski, starosta krakowski i marszałek dworu Kazimierza Jagiellończyka, w latach 1470-1480 w miejscu grodu wzniósł kamienny gotycki zamek, zachowany do dziś w skrzydle północnym. Był to czterokondygnacyjny budynek na planie prostokąta. Na piętro wchodziło się z dziedzińca po drewnianych schodach zewnętrznych. Wtedy powstała też oskarpowana wieża bramna. Całość otoczono murem obronnym.
Renesansowa rezydencja magnacka Mikołaja Szydłowieckiego
Dalsze dzieje zamku związane są z Mikołajem Szydłowieckim, synem Stanisława, podskarbim wielkim koronnym. W latach 1515-1526 rozbudował siedzibę do formy czworoboku zamkniętego murem kurtynowym, prawdopodobnie według planów Franciszka Della Lora, twórcy wawelskiego dziedzińca krużgankowego.
Sgraffita
Wspaniałość architektury, wystroju kamieniarsko-malarskiego i bogactwo wnętrz dorównywały najświetniejszym ówczesnym europejskim rezydencjom. Elewację nowego skrzydła wschodniego i podwyższonej wieży ozdobiono czerwono-niebieskim gzymsem kamiennym oraz fryzem w formie plecionki z rozetami, wykonanymi w technice sgraffita. Dekoracja sgraffitowa wypełniła też trójkątne szczyty tego skrzydła.
Malowane boniowanie
Naroża budynku miały malowane bonie, okna otrzymały m.in. kamienne obramienia o bogatych profilach i krzyżowe podziały. Zewnętrznej okazałości odpowiadał wystrój wnętrz: profilowane portale, belkowo-kasetonowe stropy, malowane fryzy, piece z wielobarwnych kafli i posadzki z dwubarwnych płytek ceramicznych.
Polichromie Stanisława Samostrzelnika
Wykonanie zamkowych polichromii (zamiast: polichromię) przypisuje się malarzom zatrudnianym przez Szydłowieckich: Stanisławowi Samostrzelnikowi i znanemu tylko z imienia Piotrowi.
Zamek w rękach Radziwiłłów – loggie, pseudobastiony i rzeźby z piaskowca
Poprzez małżeństwo córki Krzysztofa Szydłowieckiego z Mikołajem Radziwiłłem Czarnym w 1548 roku zamek przeszedł na własność litewskiego rodu Radziwiłłów i pozostawał w jego posiadaniu do 1802 roku. Zamek był cały czas rozbudowywany i upiększany. Zbudowano m. in. piętrową loggię między wieżyczkami, w narożnikach budynku pseudobastiony, które na poziomie drugiego piętra pełnią rolę tarasów widokowych. Wzbogacono też otoczenie zamku. W zwierzyńcu, położonym na wschód i południowy-zachód od zamku po obu stronach fosy, postawiono rzeźby z szydłowieckiego piaskowca.
Ogród spacerowy Anny Sapieżyny
Ostatnia właścicielka zamku, Anna z Zamoyskich Sapieżyna, kupiła dobra szydłowieckie na publicznej licytacji w 1802 roku i na nowo urządziła wnętrza zamku. Powstała wtedy empirowa dekoracja saloniku na drugim piętrze skrzydła wschodniego. Między zamkiem a miastem urządzono ogród spacerowy o charakterze krajobrazowo-romantycznym, zwany angielskim.
Skład piwa i zboża
W 1828 roku księżna sprzedała dobra szydłowieckie skarbowi Królestwa Polskiego. Zamek niszczał od lat 30. XIX wieku, użytkowany przez dzierżawców jako skład zboża i piwa.
Tragiczne wydarzenia z czasów II wojny
W czasie II wojny światowej zamek wpisał się w tragiczną historię polskich Żydów: na dziedzińcu gromadzono ich przed wywiezieniem do Treblinki.
Powrót do świetności
Odbudowa zamku po wojnie nastąpiła w latach 60. XX wieku. Ponowna renowacja została przeprowadzona w latach 2013-2014.
Fot. Zofia Radwańska
