W 2023 r. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu realizuje rozległy projekt wystawienniczo-artystyczno-naukowy dedykowany lirze korbowej – unikatowemu instrumentowi średniowiecznej proweniencji, należącemu do grupy tzw. chordofonów smyczkowych, i roli jaką odegrał w przestrzeni społecznej i artystycznej na ziemiach polskich w XIX i XX w.

Swoista mityzacja liry korbowej, wynikająca z wysokiego statusu lirnika w społeczeństwach tradycyjnych tego czasu i praktyk muzycznych z nim związanych, pozwoliła temu instrumentowi odegrać, poza muzyczną, także ważną rolę społeczną, a przez to artystyczną i literacką. Instrument w sposób szczególny wpisał się w polską tradycję. Najdłużej przetrwał w praktyce wykonawczej na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.

Symbolem kresowych lirników stał się legendarny wieszcz Kozak – Wernyhora, który w czasie buntów kozackich działał na rzecz ukraińsko-polskiego pojednania. Przez lud ukraiński traktowany jest jako wieszcz i poeta. W świadomości Polaków utrwalił się głównie jako autor przepowiedni przyszłego odrodzenia Rzeczpospolitej w jej dawnych granicach.

Osią projektu „Lira – korbowa instrument romantycznego mitu” jest wystawa czasowa, która prezentować będzie 25 najcenniejszych lir korbowych znajdujących się w polskich zbiorach, a także przedstawienia tego instrumentu w grafice, malarstwie i fotografiach archiwalnych.

Wystawa realizowana będzie we współpracy z instytucjami z całego kraju m.in.: Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Lublinie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum im. J. Dunin-Borkowskiego w Krośniewicach, Muzeum Hutnictwa w Chorzowie, Muzeum Mazowieckim w Płocku, Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Ziemi Bieckiej, Muzeum-Skansenem Kurpiowskim im. Adama Chętnika w Nowogrodzie, Biblioteką Jagiellońską w Krakowie, Biblioteką Narodową w Warszawie, Narodowym Archiwum Cyfrowym w Warszawie.

W ramach projektu „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” zorganizowane zostaną koncerty tworzące cykl „Lira korbowa – konteksty”, ukazujące ten instrument w perspektywie etnicznej, jako inspiratora różnych gatunków i stylów muzycznych; przeprowadzone zostaną warsztaty budowy lir oraz gry przy ich akompaniamencie; odbędzie się także wydarzenie plenerowe „Ballady dziadowskie” – happening z dziadem-lirnikiem grającym pod kościołem w Szydłowcu, będące odtworzeniem najbardziej typowej dla polskiej kultury kresowej XIX/XX wieku sytuacji wykonawczej z udziałem liry korbowej.

—–

Projekt „Lira korbowa – instrument romantycznego mitu” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

oraz ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.