Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu pozyskało do zbiorów skarby polskiej etnomuzykologii – kolekcję Mariana i Jadwigi Sobieskich, wybitnych polskich etnomuzykologów. 

Sobiescy – przedwojenni absolwenci Uniwersytetu Poznańskiego, wychowankowie profesora Łucjana Kamieńskiego, inicjatora powstania pierwszego Polskiego Archiwum Fonograficznego (1930), dziś są legendą polskiej etnografii muzycznej. Nauka zawdzięcza im najstarszą kolekcję dokumentalnych nagrań dźwiękowych polskiej muzyki tradycyjnej. Głównym dziełem Sobieskich są ogromne zbiory nagrań terenowych. Już w 1945 r. rozpoczęli akcję „zbierania” muzyki ludowej, a dzięki ich zaangażowaniu podjęto ogólnopolską Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego (1950-1954), w której uczestniczyło ponad 300 osób. Dzięki niej stworzono ogromny zbiór nagrań z terenu całej Polski przechowywany w Instytucie Sztuki Polskie Akademii Nauk.

Pozyskana przez szydłowieckie Muzeum kolekcja instrumentów gromadzonych przez Sobieskich, w części znana jest z publikacji w „kanonie” polskiej literatury etnomuzykologicznej („Polska muzyka ludowa i jej problemy”, pod red. L. Bielawskiego, 1973; Stanisława Olędzkiego „Polskie instrumenty ludowe”, 1978). Przez lata przechowywana była w Instytucie Sztuki PAN, po śmierci Jadwigi Sobieskiej znalazła się w posiadaniu spadkobierców. Jest to zbiór kilkudziesięciu muzycznych artefaktów, głównie ludowych instrumentów polskich, środkowoeuropejskich i bałkańskich, należących do wszystkich, najważniejszych grup wg klasyfikacji Hornbostela i Sachsa: idiofonów, membranofonów, chordofonów i aerofonów. Są to, m.in. lira korbowa z końca XIX w./pocz. XX w. z Rzeczniówki koło Krzemieńca (Ukraina), cymbały rzeszowskie z I poł XX w., skrzypce i basy z lat 20. XX w. Rafalskiego ze wsi Jagodne, skrzypce – zabawka Klejnasa z 2. poł XX w., liczące pół wieku mazanki Grocholskiego, dudy żywieckie, dudy wielkopolskie i elementy dud i kozłów wielkopolskich (czary głosowe i piszczałki) z I poł. XX w., piszczałka – dwojnica bałkańska, piszczałka wielkopostna, bałkański chordofon. W kolekcji znalazły się także rzeźby ludowe o tematyce muzycznej.

Wszystkie instrumenty kolekcji mają ogromną wartość historyczną, dokumentacyjną i artystyczną. Skromna jej część (7 instrumentów) prezentowana była do niedawna, wraz z kolekcją szydłowieckiego muzeum, na ekspozycji czasowej w Muzeum Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli. Po pracach konserwatorskich, którym poddana zostanie w najbliższym czasie, znajdzie się na wystawie biograficznej poświęconej Sobieskim, planowanej do realizacji w roku przyszłym. Kilkadziesiąt obiektów kolekcji znajduje się już w na portalu www.instrumenty.edu.pl

Jadwiga Sobieska była współtwórczynią szydłowieckiego muzeum. Dzięki niej instytucja w początkach swego istnienia, pozyskała szereg cennych instrumentów muzycznych i nawiązała kontakty z najbardziej wartościowymi ludowymi budowniczymi instrumentów. Polska etnomuzykolog zmarła w Warszawie w 1995 r.

Kolekcja ta to najcenniejszy prezent dla szydłowieckiego Muzeum, które w tym roku obchodzi 40-lecie udostępnienia dla zwiedzających.

Aneta Oborny
dyrektor MLIM w Szydłowcu